Nikki van Es en Rozemarijn Westerink

Uit de openingstoespraak van Anne-Mie Emons, plantencelbioloog

………….. Wat zien we hier in deze kunst? Allemaal fantasie, maar fantasie gebaseerd op planten, ja, allemaal planten, hun uitwendige vorm bij het werk van Rozemarijn en hun inwendige vorm bij het werk van Nikki.

Ik zag laatst een definitie van kunst via het kijken naar kunst: 

De beleving van kunst is voor een groot deel een kwestie van opmerken, ontdekken en verbinden van details tot een gevoel van heelheid. In een goed gemaakt kunstwerk heeft alles betekenis.

Gaat dat hier op? Ik begin bij Rozemarijn Westerink.

Ik zie 2 soorten kunstwerken, 2 technieken: pentekeningen en animaties. Eerst over de pentekeningen. Neem bijvoorbeeld dit werk ‘Garden’. Hoe beleef ik dat? Klein formaat, inkt op papier, geen kleur, heel minutieus getekend, moet veel werk zijn. Het lijkt een tuin, of in ieder geval een hoekje natuur, geen landschap, geen individuele planten, maar planten in samenhang met elkaar, in samenhang gegroeid, of in samenhang aangelegd. Zeker geen exacte weergave als een foto, maar ook niet zomaar fantasie. Er lijkt een onderliggende werkelijkheid te zijn, meer dan een inspiratie, minder dan een foto. Als ik me er in verplaats is het dromerig. Fijn om naar te kijken. 

Heeft alles betekenis? Is het zo juist goed?

Ja. Het formaat past bij het detail en de precisie. De afwezigheid van kleur past bij de droom, de fantasie. Ik kan niet het hele web van betekenis van dit werk volledig blootleggen. Dat kan alleen de kunstenaar zelf. Ik ben wel verder gekomen door met haar hierover te praten. Ze onderzoekt in haar werk ons geheugen. Het zijn dus herinneringen, herinneringen aan tuinen aan plekken. Wie op die plek geweest is ziet dat ook, kan delen in de herinnering. Ook tuinen die we niet zelf gezien hebben, geven een gevoel van herinnering, we herkennen natuur. De tekeningen van Rozemarijn maken een verbinding met de toeschouwer door dat beroep op herinnering. 

En dan gaat de kunstenaar iets nieuws doen.

Ze zet de werken in beweging, maakt animaties. Ze neemt ons verder mee naar die droomwereld en ik vraag me af: ‘Zijn het nog wel herinneringen? Wat is het eigenlijk dat daar beweegt. De animaties zijn veel speculatiever, vertellen over een onbekende nieuwe wereld. Welke wereld is dat? Ze stelt ook een kunsthistorische vraag: Waarom zou je een schilderij aan de muur hangen zonder beweging erin?

Dan ga ik naar het werk van Nikki van Es

, ook weer met die definitie over kunst

De beleving van kunst is voor een groot deel een kwestie van opmerken, ontdekken en verbinden van details tot een gevoel van heelheid. In een goed gemaakt kunstwerk heeft alles betekenis. 

Gaat dat hier op? Neem bijvoorbeeld dit werk: ‘Weefsel uit het Bos. Hoe beleef ik dat?

Groot formaat, heel kleurig, verschillende technieken, op heel dun papier, loshangend van de wand, aan twee kanten beschilderd. Mooi, fijn om naar te kijken. Duidelijk doorsnedes door planten door een microscoop bekeken. Dat zie je alleen als je die doorsnedes weleens gezien hebt? De kunstenaar moet zulke doorsnedes gezien hebben, of foto’s ervan. Geen celorganellen, maar hele cellen. Kunnen alleen van planten zijn, geen wieren, geen dieren. Maar geen echte doorsneden, inspiraties daarop. 

Heeft alles betekenis in dit kunstwerk?

Het formaat en de beweeglijkheid hangen duidelijk samen. Kleuren passen bij de soepelheid van de beweging van het papier. Over de kleuren straks meer. De vormen die we zien zijn microscopisch klein maar Nikki blaast ze op tot plant-grootte, bos-grootte zelfs. Ze laat het weefsel van de cellen zien als weefsel van het bos. Ze probeert de natuur te begrijpen en zo ons begrip te geven voor de natuur. Hebben plantencellen die kleuren? Er zijn structuren in de plantencel, die kleur geven aan de cel dus aan de plant. Groen, het chlorophyl in chloroplasten, zo belangrijk voor het vastleggen van CO2 en productie van zuurstof, de reden waarom wij zonder planten helemaal niet kunnen leven. Rood in chromoplasten vooral bedoeld om insecten naar bloemen te lokken zodat die bestoven worden en vruchten kunnen geven met zaden voor de volgende generatie. Alle kleuren van violet tot paars is anthocyaan in de vacuole, ook weer aandachtstrekkers voor insecten. Wat gebruikt Nikki voor kleuren? Ja, ze gebruikt de natuurlijke kleuren.  En dat is nu eigenlijk juist haar fantasie-moment. Ze laat microscopische doorsneden zien. Die zijn meestal door de onderzoeker met kleurstoffen behandeld. Dat zijn niet de kleuren in de werken van Nikki. Zij gebruikt de natuurlijke kleuren zoals we die in de natuur zien.

Nikki van Es wil iets over het leven zelf begrijpen, en ons iets vertellen, een groot en steeds belangrijker verhaal.

……………